در آزمایشگاه های شیمی که عموما مواد شیمیایی جدید سنتز و ساخته می شوند، جداسازی و شناسایی مواد شیمیایی سنتز شده به اندازه روش انجام کار می تواند مهم باشد.خرید کوره ازمایشگاهی  به بیان دیگر تنها اضافه کردن مواد در یک  ظرف و انجام واکنش ها مهم نیست، بلکه این نتیجه واکنش است که اهمیت بالایی دارد. در این موارد کروماتوگرافی لایه نازک به کمک پژوهشگران می آید. با کمک این روش می توان نحوه پیشرفت واکنش در طول زمان انجام واکنش بررسی کرد. همچنین این تکنینک برای جداسازی ناخالصی ها از محصول اصلی واکنش کاربرد دارد.

در ادامه این مقاله تکنیک کروماتوگرافی لایه نازک یا Thin Layer Chromatography   (TLC) بررسی خواهد شد.

منظور از کروماتوگرافی لایه نازک چیست؟

کروماتوگرافی لایه نازک یا TLC یک روش بسیار حساس برای آنالیز مخلوط واکنش ها و جداسازی ترکیبات موجود در مخلوط است. با استفاده از TLC می توان تعداد اجزای یک مخلوط، هویت و خلوص آن را بررسی کرد. TLC یک تکنیک حساس است که به کمک آن مقادیر در حد میکروگرم از مواد نیز قابل شناسایی و بررسی است. از مزایای دیگر این روش زمان کم پاسخ دهی است. در واقع با صرف زمان 5 تا 10 دقیقه می توانید نتیجه را مشاهده کنید. این دو مزیت اساسی، مصرف مقدار بسیار کم از ماده و سرعت بالا، باعث می شود از کروماتوگرافی لایه نازک در آزمایشگاه های شیمی استفاده بسیاری شود.

کروماتوگرافی لایه نازک بر چه اساسی انجام می شود؟

همان طور که می دانید، مواد دارای قطبیت یکسان برهمکنش بیشتری با یکدیگر دارند. بنابراین انحلال سریع تر در مواد با قطبیت یکسان یا نزدیک به هم اتفاق می افتد. کروماتوگرافی لایه نازک دقیقا از همین اصل استفاده می کند.

مواد و تجهیزات مورد استفاده برای انجام TLC

• صفحات سیلیکاژلی TLC
• لوله مویین
• تانک مخصوص حلال
• انواع حلال های قطبی و غیر قطبی (حلال بر اساس قطبیت ماده مورد نظر تعیین می شود)
• اتاقک TLC یا UV

مراحل انجام روش کرماتوگرافی لایه نازک

به طور کلی TLC شامل سه مرحله اصلی است:

1. نقطه گذاری
2. آماده سازی
3. مشاهده و بررسی نتایج

نقطه گذاری در TLC

برای انجام این آنالیز به صفحات مخصوص  TLC نیاز است. این صفحات شیشه هایی با اضلاع کاملا صاف و معمولا مربعی هستند که روی آن ها سیلیکاژل قرار می گیرد. صفحه های شیشه ای برای جداسازی و خاصلص سازی حجم بیشتری از مواد استفاده می شوند.

 البته صفحات سیلیکاژل آماده نیز در بازار موجود است که معمولا ورق های پلاستیکی و آلومینیومی هستند. این صفحات را می توان در ابعاد کوچک برش داد و از آن ها برای شناسایی مواد و بررسی پیشرفت واکنش با مقادیر بسیار کم استفاده کرد.

برای نقطه گذاری ابتدا کاغذ TLC خود را آماده کنید. اضلاع کاغذ TLC باید کاملا صاف باشند. با مداد نرم یک خطر بسیار کمرنگ و صاف کمی بالا تر از انتهای کاغذ بکشید. نمونه های خود را در حلال مناسب حل یا رقیق کنید. در صورتی که نمونه غلیظ باشد جواب مناسبی از این روش نخواهید گرفت. حلالی مناسب است که کاملا نمونه را در خود حل کند و نقطه جوش پایینی داشته باشد که به سرعت تبخیر شود.

پس از آماده سازی نمونه ها با استفاده از لوله مویین یا سر سمپلر یا هر وسیله ای که در کار با آن تسلط دارید، مقدار بسیار کمی از نمونه ها را روی خطی که از قبل کشیدید، قرار دهید. نمونه های لود شده روی سیلیکاژل باید در یک راستا قرار گیرند و فاصله مناسبی از هم داشته باشند تا اختلاط ایجاد نشود.

آماده سازی در TLC

پس از لود نمونه روی کاغذ تی ال سی یا پلیت سیلیکاژل، مدتی صبر کنید تا حلال نمونه کاملا تبخیر و نقطه های مشخص شده خشک شوند. تانک TLC را کاملا تمیز کنید و مطمئن باشید پیش از ریختن حلال ها خشک باشد. اگر از نسبت حلال های قطبی و غیر قطبی آگاهی دارید، مقدار های مشخص را داخل تانک بریزید. در صورتی که اطلاعی ندارید پیشنهاد می شود از غیر قطبی ترین حالت شروع کنید و به تدریج قطبیت را بالا ببرید تا جایی که به نتیجه مطلوب برسید.

نکته مهم! سطح حلال در تانک باید به قدری باشد که پایین تر از نمونه های لود شده باشد. پس از ریختن حلال های مختلف آن ها را خوب به هم بزنید.

مشاهده و بررسی نتایج در کروماتوگرافی لایه نازک

پس از ریختن حلال ها سریعا کاغذ TLC یا پلیت را داخل تانک قرار دهید. دقیت کنید که تمام قسمت های ضلع پایینی که در حلال غوطه ور می شود، کاملا در یک زمان در معرض حلال قرار گیرند تا نتیجه قابل اطمینان به دست آید. سر تانک را سریعا ببندید تا حلال ها تبخیر نشوند و نسبت مشخص شده به هم نریزد. دقت داشته باشید تانک در سطحی کاملا صاف باشد و تکان نخورد. قبل از این که خط حلال به انتهای کاغذ یا پلیت برسد، آن را از تانک خارج کنید.

اجازه دهید حلال تبخیر شود. سپس کاغذ TLC یا پلیت را داخل اتاقک یووی یا TLC قرار دهید. از مقایسه شاهد ها و نمونه مجهول می توانید شناسایی را انجام داده یا میزان پیشرفت واکنش یا مقدار باقی مانده واکنش دهنده ها و تشکیل محصول را بررسی کنید.